Overzicht van de financiële risico's

Het inschatten en opvolgen van de financiële risico’s is voortaan een verplicht onderdeel binnen de BBC en wint vanuit het oogpunt van organisatiebeheersing meer en meer aan belang. De decreetgever beoogt met deze bijlage niet alleen het in kaart brengen van de financiële risico’s, maar spoort ook aan om na te denken over de middelen en mogelijkheden waarover het bestuur beschikt of kan beschikken om die risico’s te dekken.

Een responsabiliseringsbijdrage is verschuldigd door de provinciale en lokale besturen waarvan de pensioenlast voor hun gewezen vastbenoemde personeelsleden en/of hun rechthebbenden meer bedraagt dan de wettelijke basispensioenbijdragen die zij voor datzelfde jaar betalen.

Het verschil tussen beiden (=deficit) wordt vermenigvuldigd met de responsabiliseringscoëfficiënt en het resultaat vormt het bedrag van de bruto responsabiliseringsbijdrage. De responsabiliseringscoëfficiënt is een (tijdelijke) korting die deficitaire besturen genieten op hun deficit. De responsabiliseringsbijdrage zorgt er met andere woorden voor dat de ene gemeente niet moet opdraaien voor de opgebouwde pensioenlast van de andere.

 Twee factoren hebben met andere woorden een impact op de responsabiliseringsbijdrage:

• De pensioenlast van de gewezen vastbenoemde personeelsleden. Deze pensioenlast daalt bij het overlijden van een gepensioneerd voormalig statutair personeelslid. De pensioenlast stijgt telkens dat een statutair personeelslid met pensioen gaat.
• De wettelijke basispensioenbijdrage die de gemeente jaarlijks (op maandbasis) overmaakt aan het wettelijk pensioenfonds (via Dibiss). Deze bijdrage wordt berekend op het basisloon van de in dienst zijnde statutaire ambtenaren. In de mate dat de gemeente statutaire ambtenaren niet vervangt of vervangt door contractuele ambtenaren, daalt de bijdrage aan het wettelijk pensioenfonds van Dibiss. Het pensioen van contractuele ambtenaren wordt immers betaald door een ander (gesolidariseerd) pensioenfonds. De patronale bijdrage die de gemeente betaalt voor contractuele personeelsleden is lager dan deze voor statutaire ambtenaren.

Op basis van betrouwbare cijfers vanuit de pensioendienst zullen we de stijgende evolutie van deze bijkomende loonkosten opvolgen en correct inschrijven in het meerjarenplan. De 50% betoelaging vanuit Vlaanderen halveert dit budgettaire probleem maar neemt het zeker niet weg.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• De stijging van de tweede pensioenpijler, die recht geeft op een korting op de responsabiliseringsbijdrage, is gerealiseerd. De korting, die werd ingeschreven in het meerjarenplan, is zo verworven. Dit risico blijft afgedekt.
• Ook in 2024 zien we een verdere toename van de uitgaven voor de responsabiliseringsbijdrage.

Mortsel heeft grote investeringen gedaan in het vorige meerjarenplan en schreef een aantal projecten in voor de komende periode. Daardoor is de schuldenlast van Mortsel gestegen. Bovendien wordt de schuldgraad nu geconsolideerd bekeken, dit wil zeggen dat ook de lopende leningen van OCMW en AGB meegeteld worden.

De evenwichtsvoorwaarden van de BBC brengen in kaart hoe groot deze schuldenlast is en of ons lokaal bestuur in staat is om deze af te lossen. Dit is de zogenaamde autofinancieringsmarge. Deze indicator geeft aan dat Mortsel haar lopende en ingeplande leningen kan aflossen.

De schuldenlast onder controle houden, vergt sowieso veel inspanningen. Actief schuldbeheer kan leiden tot optimalisaties van de schuldenportefeuille en tot meer evenwicht in korte en lange termijnschulden die binnen een bepaald aanvaardbaar risicokader kunnen resulteren in meer budgettaire ruimte. Diversificatie van de leningenportefeuille is dus aangewezen.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Een stijging van de rente zal een effect hebben op de kostprijs van nieuwe leningen en vormt een gevaar voor de evenwichten.
• Een verslechtering van het exploitatieresultaat kan ertoe leiden dat ons bestuur niet meer in staat is om de leningsuitgaven te dekken. Leningsuitgaven zijn op lange termijn vastgelegd en moeilijk of niet te herroepen. Deze situatie kan leiden tot een tekort in de liquide middelen en het niet halen van de wettelijke evenwichtsvoorwaarden volgens de BBC.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• Conform de richtlijnen van Audit Vlaanderen, en dit naar aanleiding van een doorlichting van de geldmiddelen in 2020, staan de leningen individueel in de boekhouding. Zo kan, indien gewenst, vanuit het boekhoudprogramma een overzicht van de leningen worden gegenereerd. Dit reduceert het risico dat de nodige informatie rond de leningen niet wordt gevonden.
• In 2024 werd een nieuwe langlopende lening aangegaan. Gelet op de gunstige marktvoorwaarden die op dat moment van toepassing waren, werd er gekozen voor een lening met een vaste rentevoet.
• Eventuele toekomstige nieuwe leningen zullen mogelijk hogere rentevoeten kennen dan de leningen die de voorbije jaren werden aangegaan.

Steeds meer besturen krijgen te maken met wanbetalers: een deel van de schoolfacturen blijft onbetaald, de sociale armoede neemt toe en een gedeelte van de OCMW-cliënten is niet meer in staat om de toegekende voorschotten terug te betalen. Mortsel rekent haar dienstverlening door. Deze ontvangst uit retributies en prestaties maakt ongeveer 1/6^e uit van de totale ontvangsten.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Een aandeel van de aangerekende prestaties zal nooit geïnd kunnen worden. Dit leidt tot een verslechtering van het exploitatieresultaat.
• De werklast voor het invorderen van facturen stijgt waardoor er bijkomend medewerkers moeten geworven worden. Dit leidt tot een verslechtering van het exploitatieresultaat.
• Het bijzonder comité voor de sociale dienst stelt de verleende steun terugvorderbaar, terwijl de terugvordering niet gerealiseerd wordt. Zij krijgt zo een foutief beeld van de lasten van deze uitgekeerde steun op het budget van het lokaal bestuur.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• In 2020 ging Mortsel over tot de aankoop van een nieuwe software, iController. Deze software laat ons toe om schuldenaars gericht te contacteren, op een tempo en communicatiekanaal dat hen het beste past. Dit moet leiden tot een snellere betaling van facturen. Deze software is in 2022 geïnstalleerd.
• Een deel van de uitgaande facturen zijn voorzien van een QR-code.  Deze code moet ertoe leiden dat facturen sneller worden betaald.

Het OCMW staat in voor het toekennen van leefloon en wordt daarin gestuurd en gesubsidieerd door de federale overheid. De cijfers maken ons duidelijk dat meer gezinnen en kinderen geconfronteerd worden met armoede. Ook de vluchtelingenproblematiek en de beslissingen die België hierrond nam, maken dat er meer mensen beroep doen op het leefloon.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Niet alle uitgaven voor het leefloon zijn voorzien in de meerjarenplanning.
• Het meerjarenplan voorziet in onvoldoende middelen voor extra begeleiders die instaan voor het activeren van de leefloners, waardoor cliënten langer op het leefloon zitten.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• De evolutie van de uitgaven voor leefloon worden maandelijks opgevolgd. Een stijging kunnen we zo snel opmerken. Sturen op deze uitgaven is echter niet mogelijk. Het risico dat we mettertijd dit budget zullen moeten verhogen, is reëel.
• Bij de vorige aanpassing van het meerjarenplan werden de budgetten voor leefloon verhoogd.
• We zien in cijfers van 2024 dat de uitbetalingen van leefloon stijgen.

Na ettelijke jaren van stabiele, lage inflatie stellen we sinds eind 2021 een zeer sterke stijging van de inflatiecijfers vast. We werden geconfronteerd met de hoogste inflatie sinds vele decennia. Vanaf 2023 zien we een normalisering.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Een toename van onze loonkosten met 2% telkens wanneer de spilindex overschreden wordt. Lonen zijn de belangrijkste uitgavenpost van lokaal bestuur Mortsel. De impact van deze snelle opeenvolging van loonsverhogingen is dan ook zeer groot.
• Algemene stijging van de prijzen van goederen en diensten. Net als iedereen stellen we vast dat de producten en diensten die we aankopen vaak significant duurder zijn dan de voorbije jaren.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• De evolutie van onze loonkosten wordt van kortbij opgevolgd, net als die van onze andere uitgaven.
• De stijgende inflatie zorgt er voor dat onze inkomsten uit de opcentiemen op de onroerende voorheffing en de aanvullende belasting op de personenbelasting toenemen. Deze meer-inkomsten compenseren onze toegenomen uitgaven echter slechts ten dele en bovendien met een vertragend effect.

Mortsel sloot een contract af voor gas en elektriciteit met VEB, het Vlaamse EnergieBedrijf. Deze leverancier hanteert variabele prijzen. Dit wil zeggen dat de stijgende energieprijzen onmiddellijk wegen op de budgetten van ons bestuur.

De algemene toename van de prijzen was met name erg extreem voor wat betreft energie. De prijzen van elektriciteit en gas zijn fors gestegen vanaf eind 2021, met een normalisatie vanaf 2023. We stellen bovendien vast dat de prijzen volatieler geworden zijn.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• De uitgaven voor energie liggen hoger dan gebudgetteerd.
• Een stijging van de uitgaven voor energie vormt een gevaar voor de evenwichten.
• Samen met de prijzen is ook de volatiliteit ervan toegenomen. Het is dan ook moeilijker geworden om een inschatting te maken van de toekomstige evoluties van de gas- en elektriciteitsprijzen.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• We stellen vast dat de uitgaven voor energie lager liggen dan vorig jaar, maar ook dat de vooropgestelde budgetten overschreden werden.

De bovenvermelde toename van de algemene prijsniveaus is met name extra duidelijk voor wat betreft de prijzen van bouwmaterialen. Daar komt nog bovenop dat verschillende types materialen schaars zijn geworden waardoor ze soms niet geleverd kunnen worden, of enkel mits een lange levertijd.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Lokaal bestuur Mortel heeft verschillende investeringsprojecten die lopend zijn of gepland staan. De budgetten die hiervoor werden voorzien, dreigen ontoereikend te zijn om deze werken volledig uit te voeren.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• De investeringsuitgaven worden van kortbij opgevolgd en gemonitord.

Het conflict in Oekraïne heeft gezorgd voor een vluchtelingenstroom naar, onder andere, België.  Mortsel neemt zijn verantwoordelijkheid op en verleent onderdak aan Oekraïense vluchtelingen.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• De uitgaven voor de opvang liggen hoger dan de toelagen die we hiervoor ontvangen vanuit Vlaanderen.
• Zolang er geen uitzicht is op een oplossing voor het conflict zal er opvang van vluchtelingen nodig blijven.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• Er werden ook in 2024 budgetten ingeschreven voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen.

De restauratie en ontwikkeling van FORT 4 is een belangrijk project voor Mortsel. De komende jaren zullen er aanzienlijke investeringen gebeuren om op termijn diverse commerciële activiteiten te kunnen onderbrengen in het fort. Hoewel deze investeringen gedragen zullen worden door de speciaal daartoe opgerichte BV Fort 4, houdt het al dan niet slagen van dit project ook een risico in voor lokaal bestuur Mortsel.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

De ontwikkeling van het fort is een commercieel project waarvan de uiteindelijke rendabiliteit nog moet worden aangetoond. Indien deze rendabiliteit zich niet zou realiseren zoals momenteel wordt ingeschat, kan dit voor lokaal bestuur Mortsel een financieel risico betekenen. Het AGB is immers een belangrijke aandeelhouder van BV Fort 4 en de Stad heeft zich borg gesteld voor de lening van PMV aan de BV Fort 4.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• Het dossier FORT 4 wordt van nabij opgevolgd.

Door haar fusie met Stad Antwerpen maakt Borsbeek sinds 1/1/2025 niet langer deel uit van politiezone Minos. Dit heeft een potentieel aanzienlijke impact op de financiën van de politiezone. Het valt te verwachten dat de Federale dotatie zal dalen. De gemeentelijke dotaties zijn traditioneel de sluitpost van de begroting van de politiezone. Door het vertrek van Borsbeek zal bovendien het aandeel van Mortsel in de gemeentelijke dotaties stijgen.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Toename van de dotaties die betaald moeten worden aan de politiezone.

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• De impact van de defusie zal pas duidelijk worden in de loop van 2025. Voor 2024 liggen de dotaties nog in lijn met de verwachtingen.

Het regeerakkoord dat door de huidige federale regering werd opgemaakt, bevat maatregelen die naar alle waarschijnlijkheid een impact zullen hebben op de financiën van de lokale  besturen. Concreet gaat het dan, onder andere, om de beperking van de werkloosheidsvergoedingen in de tijd en aanpassingen aan de personenbelastingen. De concrete impact van deze maatregelen is op dit moment nog onduidelijk, zowel budgettair als op het vlak van timing.

Hieraan zijn volgende risico’s verbonden

• Daling van de inkomsten uit de aanvullende personenbelasting,
• Toename van diverse uitgaven, zoals bijvoorbeeld uitkeringen voor leefloon en activering,

Evaluatie in functie van de jaarrekening 2024

• In de jaarrekening 2024 was er nog geen impact van bovenstaande.